Listy zastawne

• Lokata terminowa jest depozytem, który jest gwarantowany (z ograniczeniami) przez Bankowy Fundusz Gwarancyjny (BFG). Klient lokuje środki w banku, zwykle na okres kilku miesięcy, by po jego upływie otrzymać odsetki i zwrot kapitału. Jeżeli zerwie lokatę przed tym terminem, przeważnie traci całość naliczonych odsetek.
• List zastawny to papier wartościowy emitowany przez bank hipoteczny, któremu towarzyszy ryzyko inwestycyjne. Nie jest on objęty gwarancją BFG. Ale jest zabezpieczony portfelem wierzytelności hipotecznych, który z chwilą ogłoszenia upadłości emitenta staje się odrębną masą upadłości służącą zaspokojeniu roszczeń inwestorów o zwrot kapitału i zapłatę odsetek. Inwestor, który chce wycofać się z inwestycji w listy zastawne przed terminem może sprzedać je na rynku wtórnym (np. GPW), o ile są one dopuszczone do obrotu. Jeżeli kwota ze sprzedaży będzie większa od zainwestowanego kapitału oraz kosztów transakcji i kwoty podatku to inwestor osiągnie zysk. W przeciwnym razie sprzedaż listów zastawnych będzie oznaczała stratę.

• Obligacja oszczędnościowa jest rodzajem obligacji skarbowych kierowanym do osób fizycznych. Jej emitentem i gwarantem jest Skarb Państwa. Jest uznawana za najbezpieczniejszy instrument na rynku. Ma prostą konstrukcję, a terminy do wykupu są zróżnicowane. Nabywając ją, inwestor powierza środki emitentowi, a ten regularnie płaci mu odsetki (kupony) i po zakończeniu okresu umowy – zwraca całość kapitału. Rezygnacja z inwestycji w obligację oszczędnościową przed terminem jest możliwa, ale wiąże się z kilkuprocentową (np. 0,5%-3%) opłatą za wcześniejszy wykup.
• List zastawny wykazuje wiele cech wspólnych z obligacjami oszczędnościowymi. Różni się od nich tym, że:
  • emitentem jest bank hipoteczny,
  • nie jest gwarantowany, ale jest zabezpieczony portfelem wierzytelności hipotecznych (zob. powyżej),
  • jest emitowany przeważnie w średnim lub długim terminie.

List zastawny jest zazwyczaj wprowadzany do obrotu na rynku wtórnym, co czyni go instrumentem względnie płynnym. Inwestor, który chce się wycofać z inwestycji przed terminem może sprzedać go np. na GPW, co wiąże się z prowizją od zleceń maklerskich (np. 0,2%), ale również z ryzykiem poniesienia straty.

Inwestor otrzymuje odsetki (kupony) wypłacane w określonych terminach, a na koniec okresu umownego (w dniu wykupu) zwrot wartości nominalnej listu zastawnego. Zysk zależy od oprocentowania i czasu inwestycji. Jest też pomniejszany o 19% podatku od dochodów kapitałowych (tzw. podatek Belki).

Inwestor może również osiągnąć zysk ze sprzedaży listów zastawnych na rynku wtórnym (np. GPW) po cenie wyższej niż cena nabycia. W tym przypadku zysk zostanie wykazany przez firmę inwestycyjną w informacji rocznej PIT-8C i inwestor będzie musiał rozliczyć się z niego samodzielnie.

Listy zastawne są emitowane na kilka lat (np. 3–10 lat). To inwestycja średnio- lub długoterminowa, dla osób gotowych zamrozić środki na dłużej.

Propozycja nabycia listów zastawnych jest zwykle kierowana w formie oferty publicznej, którą prowadzi firma inwestycyjna np. dom maklerski albo biuro maklerskie banku. Inwestorzy zainteresowani ich nabyciem składają i opłacają zlecenia w okresie przyjmowania zapisów, a po jego zakończeniu – następuje tzw. przydział.

Możliwe są dwa scenariusze:

• przydział po terminach zapisu z wykorzystaniem mechanizmu redukcji. Oznacza to, że w przypadku większego zainteresowania inwestorów niż dostępna pula listów, każdemu jest przydzielane proporcjonalnie mniej listów zastawnych,
• wcześniejsze zakończenie przyjmowania zapisów, to znaczy po wyczerpaniu dostępnej puli, w tym z użyciem redukcji do zapisów złożonych w dniu przekroczenia określonej wartości zapisów.

Szczegóły określają ostateczne warunki emisji.

Aby kupić listy zastawne potrzebne są:

• rachunek papierów wartościowych, co wiąże się z koniecznością zawarcia odpowiedniej umowy maklerskiej i otwarcia rachunku inwestycyjnego (dla tych, co chcą inwestować na giełdach w akcje, ETF i obligacje, ale też tylko będą chcieli sprzedać listy zastawne przed terminem wykupu) lub rachunku rejestrowego (dla tych, co nie są aktywnymi inwestorami i zakładają trzymanie listów zastawnych do terminu wykupu); prowadzenie rachunków wiąże się z opłatami,
• aktualna i kompletna ankiet MiFID,
• opłacenie zlecenia.

Niezależnie od tego prospekt emisyjny, ostateczne warunki emisji oraz regulamin usług maklerskich mogą przewidywać dodatkowe warunki i ograniczenia w nabywaniu listów zastawnych dla określonych grup klientów.

Tak. Jeżeli listy zastawne są notowane na rynku wtórnym (np. GPW), inwestor może złożyć zlecenie, ale jego realizacja i cena będą zależeć od sytuacji rynkowej i aktualnie dostępnych ofert kupna – może być wyższa lub niższa niż cena, po której inwestor je nabył.

Szczegółowe warunki listów zastawnych, w tym oprocentowanie, okres inwestycji i okresy odsetkowe, a także okres przyjmowania zapisów określaj tzw. ostateczne warunki emisji danej serii. Emisje są prowadzone w ramach programów, których warunki określa prospekt emisyjny. W tym dokumencie inwestor znajdzie również szczegółowy opis ryzyka, jakie towarzyszy inwestycji w listy zastawne.

Są to dokumenty, z treścią których należy się zapoznać przed podjęciem jakiejkolwiek decyzji inwestycyjnej, która dotyczy listów zastawnych.

• Oprocentowanie powyżej standardowego oprocentowania depozytów bankowych, mniej „wrażliwe” na obniżki stóp procentowych, jeżeli ich okresy odsetkowe są dłuższe niż okresy lokat.
• Regularne wypłaty odsetek (kuponów).
• Możliwość sprzedaży na rynku wtórnym.
• Zwrot kapitału i należnych odsetek jest zabezpieczony portfelem wierzytelności hipotecznych (bez ograniczeń kwotowych, jak w przypadku BFG) oraz ścisłemu nadzorowi KNF.
• Alternatywna do depozytów i obligacji oszczędnościowych forma dywersyfikacji portfela.

• Brak gwarancji Bankowego Funduszu Gwarancyjnego.
• Ryzyko inwestycyjne, w tym w szczególności ryzyko niewypłacalności emitenta, ryzyko spadku cen na rynku nieruchomości, ryzyko niespłacania kredytów hipotecznych, ryzyko stóp procentowych, ryzyko rynkowe (ceny na rynku wtórnym) oraz inne ryzyka wskazane każdorazowo w prospekcie emisyjnym.
• Mniejsza płynność niż w przypadku obligacji skarbowych.

Listy zastawne są szczególnie interesujące dla osób, które do tej pory oszczędzały na kontach oszczędnościowych, lokatach terminowych lub obligacjach oszczędnościowych, ale poszukują potencjalnie wyższego zysku i są gotowi podjąć większe ryzyko.

To rozwiązanie dla inwestora, który:

• oczekuje regularnych dochodów (odsetek),
• szuka alternatywy wobec nisko oprocentowanych depozytów,
• jest gotów zamrozić kapitał na dłużej,
• chce dywersyfikować swoje oszczędności.

Listy zastawne są uważane za jedne z bezpieczniejszych instrumentów dłużnych po obligacjach skarbowych. Wysokie bezpieczeństwo potwierdzają również ratingi.

Wynika to z:

• zabezpieczenia portfelem wierzytelności hipotecznych,
• szczególnych wymogów dla banków hipotecznych,
• nadzoru KNF.

Należy jednak pamiętać, że listy zastawne nie są gwarantowane, w szczególności przez Skarb Państwa i PKO Bank Polski ani nie są objęte gwarancją BFG.

Każdy list zastawny musi mieć tzw. pokrycie, które polega na tym, że:

• wartość wierzytelności banku z udzielonych kredytów hipotecznych, które zabezpieczają roszczenia z listów zastawnych musi być większa (z uwzględnieniem dodatkowego bufora bezpieczeństwa) od wartości listów zastawnych znajdujących się w obrocie,
• jakość portfela wierzytelności hipotecznych jest ściśle określona i monitorowana,
• przychody banku z portfela wierzytelności hipotecznych muszą co najmniej równoważyć koszty odsetek płaconych od listów zastawnych.

Takie sytuacje mogłyby spowodować niekorzystane zmiany w zabezpieczeniu hipotecznym:

• spadek wartości portfela hipotek wskutek spadku cen nieruchomości,
• wzrost wskaźników LTV (loan-to-value)
• wzrost ryzyka strat przy windykacji.

Jednak, z uwagi na wymóg pełnego pokrycia roszczeń z listów zastawnych przez ich zabezpieczenie, wpływ takich sytuacji jest niwelowany przez natychmiastowe działania banku, który jest zobowiązany do stałego utrzymywania zabezpieczenia o odpowiedniej wartości, jak też jakości.

Przepisy dotyczące listów zastawnymi przewidują kilka mechanizmów, które mają zabezpieczać interesy inwestorów:

• konserwatywne limity LTV – do puli zabezpieczającej listy zastawne można zaliczyć tylko część kredytu (np. do 60% wartości nieruchomości); to oznacza, że nawet przy spadku cen, zabezpieczenie ma nadal bufor,
• stały nadzór i audyt – emitent musi regularnie przeszacowywać wartość zabezpieczania hipotecznego i uzupełniać go dodatkowymi aktywami, jeśli jest to konieczne,
• specjalny rejestr – każda wierzytelność hipoteczna wchodząca do zabezpieczenia jest wpisywana do rejestru i podlega ścisłej kontroli.

Zapewnieniem ochrony interesów majątkowych posiadaczy listów zastawnych zajmują się powiernicy, powoływani na wniosek rady nadzorczej banku przez KNF.

W razie ogłoszenia upadłości emitenta wierzytelności, prawa i środki stanowiące zabezpieczenie listów zastawnych tworzą osobną masę upadłości, z której w pierwszej kolejności zaspokajane są roszczenia ich posiadaczy. Istotnie poprawia to ich pozycję w porównaniu z dochodzeniem roszczeń na zasadach ogólnych, a jednocześnie nie pozbawia tej ostatniej możliwości.

Sąd ogłaszając upadłość emitenta, po zasięgnięciu opinii KNF, wyznacza kuratora. Ten zgłasza do syndyka wszystkie roszczenia dotyczące niewykupionych listów zastawnych i należnych odsetek. Finalnie syndyk przeprowadza likwidację masy upadłości przez jej sprzedaż (np. na rzecz innego banku hipotecznego).

• koszty likwidacji masy upadłości,
• należności posiadaczy listów zastawnych według ceny nominalnej (kapitały),
• odsetki (kupony).

Pełny opis ryzyka związanego z inwestowaniem w listy zastawne znajduje się w prospekcie emisyjnym. Pamiętaj, aby zapoznać się z jego treścią przed podjęciem jakiejkolwiek decyzji inwestycyjnej. Prospekt emisyjny znajdziesz na stronach emitenta oraz firmy inwestycyjnej, która prowadzi ofertę publiczną listów zastawnych.